Αμπελογραφία

Η νέα έκδοση της Αμπελογραφίας έρχεται 15 και πλέον χρόνια από τη συγγραφή των πρώτων κειμένων, εμπλουτισμένη και ανανεωμένη, όπως επιβάλλεται για ένα σύγχρονο πανεπιστημιακό σύγγραμμα, αλλά και για ένα αξιόπιστο εργαλείο στην άσκηση της παραγωγικής αμπελουργίας.

Στην υλοποίηση των βασικών αυτών κατευθύνσεων ενσωματώνει τα νεότερα δεδομένα της αμπελογραφικής, αμπελουργικής και οινολογικής έρευνας τόσο στο επίπεδο της Γενικής Αμπελογραφίας με την εφαρμογή του νέου Κώδικα Αμπελογραφικής Περιγραφής του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (ΚΑΠ/OIV, 2009-2017), όσο και στο πλαίσιο της Ειδικής Αμπελογραφίας με την προσθήκη 24 νέων ελληνικών και ξένων ποικιλιών αμπέλου.

Συνολικά στον παρόντα τόμο παρουσιάζονται 92 παραγωγικές ποικιλίες αμπέλου (63 ελληνικές και 29 ξένες) και 14 ανθεκτικά στη ριζόβια μορφή της φυλλοξήρας υποκείμενα αμπέλου.

Μεταξύ των ελληνικών περιλαμβάνονται ποικιλίες (Μούχταρο, Μαυρόστυφο, Σκοπελίτικο, Σταυρωτό κ.ά.) που έτυχαν της ιδιαίτερης προσοχής των Ελλήνων οινοποιών εξαιτίας των πολύ καλών παραγωγικών και γλευκογραφικών χαρακτήρων, αν και παρέμεναν για πολλά χρόνια «ξεχασμένες» και με ερωτηματικά ως προς την ταυτότητα τους.

Στον παρόντα τόμο, για την αποφυγή περαιτέρω συγχύσεων ως προς την ονοματολογία των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου, διατηρήθηκαν μεν τα ονόματα όπως περιλαμβάνονται στον Εθνικό κατάλογο, αλλά με την παράθεση και όλων των νέων δεδομένων που προέκυψαν από μεγάλο αριθμό συναφών ερευνητικών εργασιών σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο, με αντικείμενο την ταυτοποίηση και διάκριση των ελληνικών ποικιλιών, με τη μέθοδο της αμπελογραφικής περιγραφής, τους βιοχημικούς (ενζυμικοί πολυμορφισμοί που ανιχνεύονται ηλεκτροφορητικά) και τους μοριακούς δείκτες (RAPDs, AFLP, SSR).

Με το συνδυασμό των μεθόδων αυτών δίνεται απάντηση στα προβλήματα που οφείλονται στη γενετική ποικιλομορφία του είδους vinifera, όπως εκφράζεται με τον μεγάλο αριθμό ποικιλιών, βιότυπων/κλώνων, παραλλαγών και μεταλλάξεων αλλά και στο πλήθος των συνωνύμων και ομωνύμων για σημαντικές ελληνικές ποικιλίες.

Άλλωστε, η διατήρηση μετά από συγκριτική αμπελογραφική μελέτη όλων των (αληθών) συνωνύμων των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου είναι επιβεβλημένη, γιατί αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο της αμπελουργικής μας παράδοσης και λαογραφίας, αλλά και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γλωσσοπλαστικής ικανότητας των Ελλήνων αμπελουργών.

1. Στην πρώτη ενότητα της Γενικής Αμπελογραφίας παρουσιάζεται η μεθοδολογία της αμπελογραφικής περιγραφής, που αποτελεί το βασικό εργαλείο της επιστήμης της Αμπελογραφίας, για τη διάκριση και ταξινόμηση των ειδών και των ποικιλιών αμπέλου.Οι πρωτότυπες φωτογραφίες με φωτογραφική μηχανή και με ψηφιακό μικροσκόπιο, δίδουν παραστατικά και με ακρίβεια τις διαφορές (μορφολογικές, ανατομικές) των επί μέρους αμπελογραφικών χαρακτήρων των βασικών οργάνων του πρέμνου και βοηθούν αποτελεσματικά στην απόκτηση «αμπελογραφικής μνήμης».
   
   
2. Στην δεύτερη ενότητα παρουσιάζονται η πλήρης αμπελογραφική περιγραφή, τα κριτήρια επιλογής και οι καλλιεργητικές ιδιότητες των υποκειμένων αμπέλου που χρησιμοποιούνται για την εγκατάσταση παραγωγικών αμπελώνων στη μεταφυλλοξηρική αμπελουργία, με όλα τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα, ιδιαίτερα στο κεφάλαιο των αλληλεπιδράσεων εμβολίου και υποκειμένου, που εν πολλοίς εξασφαλίζουν την αρμονική παραγωγική συμβίωση και προφανώς την παραγωγή αμπελουργικών προϊόντων ποιότητας.
   
   
3. Η Τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τις ποικιλίες (ελληνικές και ξένες) που καλλιεργούνται στον ελληνικό αμπελώνα για την παραγωγή οίνων, επιτραπέζιων σταφυλών και σταφίδων.

Για κάθε μία ποικιλία δίδεται

• α) πλήρης αμπελογραφική περιγραφή, με την κλασσική μεθοδολογία και συμπληρωματικά σύμφωνα με τον επικαιροποιημένο Κώδικα Αμπελογραφικής Περιγραφής του OIV,
• β) δεδομένα της συγκριτικής και πειραματικής αμπελογραφίας για την εντός και της μεταξύ συγγενών ποικιλιών γενετικής ποικιλομορφίας,
• γ) δεδομένα από την εφαρμογή των βιοχημικών και μοριακών μεθόδων στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες αμπελουργικές χώρες, σχετικά με την προέλευση, τη γενεαλογία και την ταυτότητα των ειδών και ποικιλιών αμέλου
• δ) νέες (για την πλειονότητα των ποικιλιών), πρωτότυπες ψηφιακές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, της νεαρής βλάστησης, του ανεπτυγμένου (ώριμου) φύλλου και της σταφυλής του μεσοτυπικού δείγματος της ποικιλίας,
• ε) ενδεικτικά τα κύρια φαινολογικά στάδια (ημερομηνία έναρξης και πλήρους εκβλάστησης, άνθησης και ωρίμανσης)
• στ) οι φυσιολογικές, παραγωγικές και καλλιεργητικές ιδιότητες (προσαρμογή σε εδαφοκλιματικά περιβάλλοντα σε συνδυασμό με τα κατάλληλα υποκείμενα, τα ενδεικνυόμενα συστήματα μόρφωσης των πρέμνων, του χειμωνιάτικου κλαδέματος καρποφορίας και των χλωρών κλαδεμάτων, η συμπεριφορά απέναντι σε παθογόνα και εχθρούς αμπέλου) καθώς και αναλυτικά στοιχεία των ιδιοτήτων και των τεχνολογικών χαρακτήρων των σταφυλών και του γλεύκους.

Είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι σε πολύ λίγες περιπτώσεις παρατηρούνται διαφορές στην αμπελογραφική περιγραφή των ποικιλιών που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο, σε σχέση με προηγούμενες αμπελογραφικές μελέτες, έρευνες και συγγράμματα, οι οποίες οφείλονται είτε στα νέα κριτήρια που εισάγονται από τον ΚΑΠ του OIV, ή στην επιλογή και περιγραφή διαφορετικών βιότυπων/κλώνων.

Δεν είναι άσκοπο, επίσης, να επισημανθεί για μια ακόμη φορά ο καθοριστικός ρόλος που παίζει στη διάκριση και ταυτοποίηση των ποικιλιών αμπέλου, η επιλογή και η επισήμανση με σύγχρονες μεθόδους του προς περιγραφή μεσοτυπικού δείγματος των πολυκλωνικών ποικιλιών, ανεξαρτήτως του χώρου (αμπελογραφική συλλογή ή παραγωγικός αμπελώνας) που πραγματοποιείται η αμπελογραφική περιγραφή.

Σημαντικό ποσοστό της υπάρχουσας σύγχυσης στην ταυτότητα και την ονοματολογία των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου, ιδιαίτερα των «ξεχασμένων», οφείλεται σε συναφή θέματα μεθοδολογίας.

Τέλος, ιδιαίτερη προσπάθεια καταβλήθηκε στην αναζήτηση του αρχικού κέντρου καλλιέργειας (περιοχή προέλευσης) και στην ετυμολόγηση των ονομάτων /συνωνύμων/ ομωνύμων των ποικιλιών, που πέρα από το ιστορικό/λογοτεχνικό/ λαογραφικό ενδιαφέρον, αποτέλεσαν πηγή χρήσιμων πληροφοριών που αναφέρονται στην ταυτότητα, τους ποιοτικούς χαρακτήρες, τις καλλιεργητικές ιδιότητες και την προσαρμοστικότητα τους κατά τη μακραίωνη καλλιέργειά τους στον ελληνικό αμπελώνα.

Θερμά ευχαριστώ τους παλαιούς και νέους συναδέλφους και συνεργάτες του Εργαστηρίου Αμπελολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τους συναδέλφους γεωπόνους, τους φίλους αμπελουργούς και οινοποιούς, τους μεταπτυχιακούς φοιτητές, τον εκδότη και τους συνεργάτες του, για την πολύτιμη βοήθειά τους στην ολοκλήρωση και έκδοση της Αμπελογραφίας. Μανόλης Ν. Σταυρακάκης Ομότιμος καθηγητής ΓΠΑ

Περιεχόµεvα ΓΕVΙΚΗ AΜΠΕΛOΓΡΑΦΙΑ

• Σελ, 19: ΓΕVΙΚΗ AΜΠΕΛOΓΡΑΦΙΑ
• Σελ, 20: Eισαγωγή
• Σελ, 25: Mεθoδoλoγία / Aµπελoγραφική περιγραφή
• Σελ, 26: Kώδικας Aµπελoγραφικής Περιγραφής
• Σελ, 30: Aµπελoγραφικoί χαρακτήρες / Xνoασµός
• Σελ, 33: Σχήµα / Xρώµα
• Σελ, 34: Mέγεθoς (µήκoς, πλάτoς), πυκvότητα, λoβώδες / Aµπελoγραφική περιγραφή τωv oργάvωv τoυ πρέµvoυ / Koρυφή vεαρής βλάστησης
• Σελ, 36: Nεαρά φύλλα / Πoώδης (vεαρός) βλαστός
• Σελ, 38: Έλικες
• Σελ, 39: Φύλλo αvεπτυγµέvo (ώριµo)
• Σελ, 45: Mίσχoς
• Σελ, 46: Tαξιαvθία - Άvθoς
• Σελ, 48:  Σταφυλή
• Σελ, 52: Pάγα
• Σελ, 57: Γίγαρτα
• Σελ, 58: Kληµατίδα
• Σελ, 59: Συστηµατική της oικoγέvειας Vitaceae
• Σελ, 60: Γέvoς Vitis / Yπo-γέvoς Euvitis / Yπo-γέvoς Muscadinia
• Σελ, 62: Eίδoς Vitis Vinifera L.
• Σελ, 63: Kατηγoρίες πoικιλιώv V. vinifera
• Σελ, 65: YΠOΚΕΙΜΕVΑ AΜΠΕΛOΥ 
• Σελ, 66: Eισαγωγή
• Σελ, 68: Iδιότητες και κριτήρια επιλoγής τωv υπoκειµέvωv / Avτoχή στη φυλλoξήρα
• Σελ, 71: Avτoχή στoυς vηµατώδεις
• Σελ, 73: Avτoχή στo αvθρακικό ασβέστιo τoυ εδάφoυς
• Σελ, 75: Avτoχή στηv ξηρασία
• Σελ, 77: Avτoχή στηv αλατότητα
• Σελ, 78: Avτoχή στηv υπερβoλική εδαφική υγρασία
• Σελ, 79: Avτoχή στα όξιvα εδάφη
• Σελ, 80: Συµπεριφoρά στις τρoφoπεvίες / Avτoχή στov περovόσπoρo και τo ωίδιo
• Σελ, 81: Συµπεριφoρά κατά τov αγεvή πoλλαπλασιασµό / Aλληλεπιδράσεις Eµβoλίoυ-Yπoκειµέvoυ
• Σελ, 83: Eπίδραση στη zωηρότητα και τηv παραγωγικότητα της πoικιλίας-εµβoλίoυ
• Σελ, 84: Aπoρρόφηση ύδατoς και αvόργαvωv στoιχείωv
• Σελ, 85: Mετάδoση αvτoχής στις χαµηλές θερµoκρασίες
• Σελ, 86: Yπoκείµεvα και κλιµατική αλλαγή
• Σελ, 90: Yπoκείµεvα τoυ ελληvικoύ αµπελώvα / Riparia Gloire de Montpellier
• Σελ, 92: Rupestris du Lot
• Σελ, 94: Richter 110 (110 R)
• Σελ, 96: Paulsen 1103 (1103 P)
• Σελ, 98: Ruggeri 140 (140 Ru)
• Σελ, 100: Selektion Oppenheim 4 (SO 4)
• Σελ, 102: 41 B Millardet et Grasset (41 B MGt)
• Σελ, 105: Fercal
• Σελ, 107: Couderc 3309 (3309 C)
• Σελ, 109: Kober 5 BB (5 BB)
• Σελ, 111: Richter 99 (99 R)
• Σελ, 113: Paulsen 779 (779 P)
• Σελ, 115: Millardet et Grasset 420 A (420 A MGt)
• Σελ, 117: Richter 31 (31 R)
• Σελ, 119: ΠOΙΚΙΛΙΕΣ ΤOΥ ΕΛΛΗVΙΚOΥ ΑΜΠΕΛΩVΑ
• Σελ, 120: Eισαγωγή
• Σελ, 122: Xαρακτήρες πoιότητας και ιδιότητες τωv καλλιεργoύµεvωv πoικιλιώv αµπέλoυ
• Σελ, 123: Xαρακτήρες πoικιλιώv oιvoπoιίας
• Σελ, 123: Xηµική σύσταση τωv ραγώv
• Σελ, 125: Xηµική σύσταση βoστρύχoυ και γιγάρτωv
• Σελ, 125: Xαρακτήρες πoικιλιώv επιτραπέzιας χρήσης
• Σελ, 126: Xαρακτήρες πoικιλιώv ειδικής χρήσης - Σταφιδoπoιίας
• Σελ, 126: Aπoυσία γιγάρτωv
• Σελ, 126: Πρωιµότητα ωρίµαvσης
• Σελ, 126: Eυχέρεια αφυδάτωσης / Mέγεθoς ράγας
• Σελ, 127: Eλαστικότητα, συγκoλλητικότητα
• Σελ, 128: Πoικιλίες oιvoπoιίας / Aγιωργίτικo
• Σελ, 133: Aηδάvι άσπρo
• Σελ, 136: Aθήρι
• Σελ, 140: Aσύρτικo
• Σελ, 145: Aυγoυστιάτης
• Σελ, 148:  Bερτzαµί
• Σελ, 152: Bιδιαvό
• Σελ, 156: Bιλάvα
• Σελ, 159: Bλάχικo
• Σελ, 162: Bραδυαvό
• Σελ, 165: Γλυκερήθρα
• Σελ, 168: Γoυστoλίδι
• Σελ, 171: Θραψαθήρι
• Σελ, 174: Zoυµιάτικo
• Σελ, 177: Kακoτρύγης
• Σελ, 180: Koτσιφάλι
• Σελ, 184: Kυδωvίτσα
• Σελ, 187: Λαγόρθι
• Σελ, 190: Λαδικιvό
• Σελ, 193: Ληµvιό
• Σελ, 196: Ληµvιώvα
• Σελ, 199: Λιάτικo
• Σελ, 203: Ψιλόρρωγo Λιάτικo ή Tσιµπίµπες ή Nτovτίvια
• Σελ, 204: Mαλαγoυzιά
• Σελ, 208: Mαvδηλαριά
• Σελ, 212: Mαυρoδάφvη
• Σελ, 217: Mαυρoδάφvη - «παραλλαγή Pεvιώ»
• Σελ, 220: Mαυρoύδι Kαλαβρύτωv
• Σελ, 223: Mαύρo Mεσεvικόλα
• Σελ, 226: Mαυρoτράγαvo
• Σελ, 229: Mαυρόστυφo
• Σελ, 232: Movεµβασιά
• Σελ, 236: Moσχάτo άσπρo
• Σελ, 240: Moσχoφίλερo
• Σελ, 245: Aσπρoφίλερo
• Σελ, 246: Ξαvθoφίλερo
• Σελ, 247: Moύχταρo
• Σελ, 251: Mπατίκι
• Σελ, 254: Nεγκόσκα
• Σελ, 257: Nτεµπίvα
• Σελ, 260: Ξιvόµαυρo
• Σελ, 265: Παµίδι
• Σελ, 269: Παύλoς
• Σελ, 273: Πλυτό
• Σελ, 276: Poδίτης
• Σελ, 280: Poµπόλα
• Σελ, 284: Pωµαίικo
• Σελ, 288: Σαββατιαvό
• Σελ, 292: Σκιαδόπoυλo
• Σελ, 295: Σκλάβα
• Σελ, 298: Σκoπελίτικo
• Σελ, 301: Σταυρωτό
• Σελ, 304: Tσαρδάvα
• Σελ, 307: Φιλέρι Aττικής
• Σελ, 310: Φωκιαvό
• Σελ, 314: Xλώρες
• Σελ, 317: Cabernet franc
• Σελ, 321: Cabernet Sauvignon
• Σελ, 326: Carignan
• Σελ, 330: Chardonnay
• Σελ, 335: Cinsaut
• Σελ, 338: Gewürztraminer
• Σελ, 342: Grenache
• Σελ, 346: Merlot
• Σελ, 351: Moσχάτo Aλεξαvδρείας
• Σελ, 355: Moσχάτo Aµβoύργoυ
• Σελ, 358: Mourvèdre
• Σελ, 361: Pinot noir
• Σελ, 365: Refosco (dal peducolo rosso)
• Σελ, 368: Riesling
• Σελ, 372: Sangiovese
• Σελ, 376: Sauvignon blanc
• Σελ, 380: Syrah
• Σελ, 384: Trebbiano
• Σελ, 388: Viognier
• Σελ, 391: Zinfandel
• Σελ, 394: Πoικιλίες επιτραπέzιας χρήσης
• Σελ, 394: Aητovύχι Άσπρo
• Σελ, 398: Aητovύχι Kόκκιvo
• Σελ, 401: Aητovύχι Mαύρo
• Σελ, 404: Aττική
• Σελ, 407: Kαρυδάτo
• Σελ, 410: Όψιµo Eδέσσης
• Σελ, 413: Pαzακί
• Σελ, 417: Σιδερίτης
• Σελ, 420: Φράoυλα
• Σελ, 423: Cardinal
• Σελ, 426: Crimson seedless
• Σελ, 430: Flame seedless
• Σελ, 434: Italia
• Σελ, 437: Prime
• Σελ, 440: Red Globe
• Σελ, 443: Ribier
• Σελ, 446: Superior seedless
• Σελ, 449: Victoria
• Σελ, 452: Πoικιλίες ειδικής χρήσης
• Σελ, 452: Koριvθιακή Σταφίδα
• Σελ, 457: Σoυλταvίvα
• Σελ, 464: Σηµειώσεις
• Σελ, 474: Bιβλιoγραφία
• Σελ, 494: Συvτoµoγραφίες
• Σελ, 496 : Bραχυγραφίες
• Σελ, 498: Γλωσσάρι
• Σελ, 504: Eυρετήριo ειδώv, πoικιλιώv, συvωvύµωv και υπoκειµέvωv αµπέλoυ

• ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ
• ΟΛΑ
• Εκδόσεις έμβρυο - Τα βιβλία μας
• ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ
• Bestsellers
• Όλα τα προϊόντα
• Αμπελουργία